MFoto - Skanseny i Muzea

Muzeum Kolejnictwa na Śląsku

Pierwsza parowozownia w Jaworzynie Śląskiej powstała w szczerym polu w związku z budową stacji na otwartej w 1843 roku linii kolejowej Wrocław Świebodzicki – Jaworzyna Śląska – Świebodzice. Początkowo Jaworzyna Śląska było osadą dworcową, dopiero w 1864 roku została wyodrębniona z sąsiedniej wsi, a wkrótce po wybudowaniu linii do Świdnicy i Legnicy zostala rozbudowana niezbędna infrastruktura. Wzniesiono duży, zachowany do czasów współczesnych wielofunkcyjny dworzec, na którym mimo dewastacji warto zwrócić uwagę, oraz mieszczącą 12 stanowisk prostokątną parowozownię wraz z warsztatami. Na przełomie lat 80 i 90 XX w., w bliskim sąsiedztwie wybudowano wachlarzową parowozownię, która służyła jeszcze w okresie międzywojennym, w którym obecnie znajduję się magazyn. Obiekt miał 11 stanowisk, ręczną 16-metrową obrotnicę i charakterystyczną wieżę ciśnień w formie grzybka. Na początku XX wieku w oddaleniu od dworca, pomiędzy torami wjazdowymi do Wrocławia wybudowano nową halę parowozowni mieszczącą 19 stanowisk i pełne zaplecze techniczne. Wniesiono również nowy dworzec. Po II wojnie światowej halę wydłużono o 2 m w kierunku obrotnicy o prowizoryczną przybudówkę. W latach 60 XX w., linia została zelektryfikowana, spowodowało to znaczny spadek liczby przewozów w latach 90 XX wieku który doprowadził do likwidacji lokomotywowni, w miejsce której PKP utworzyły – dzięki miłośnikom kolei – Skansen Lokomotyw Parowych przekazany ostatecznie miastu Jaworzyna Śląska. Od 2004 roku siedzibą Muzem Przemysłu i Kolejnictwa na Śląsku stała się wspaniała XX – wieczna hala wachlarzowa (obecnie 18 – stanowisk) W muzeum znajdziemy ok. 100 sztuk zabytkowego taboru normalnotorowego z okresu od 1890 roku do lat 70 XX. Są to: Parowozy, około 45 egz. produkcji polskiej, niemieckiej, austriackiej, angielskiej i amerykańskiej: - Pt31 z 1936 r. – polski parowoz pośpieszny, jeden z dwóch zachowanych w Polsce, - Tkh z 1890 r. – najstarszy parowóz w muzeum, - Seria Ty – niemieckie parowozy wojenne tzw. Kriegslok, jeżdżące na froncie wschodnim, - parowóz Ty2-223 – parowóz mazutowy, w którym węgla spalano mazut, - parowóz serii TKh2-12 firmy UNION GIESSEREI, - Tr201 i Tr202 – amerykańskie i angielskie parowozy otrzymane w ramach pomocy wojennej UNRRA. - TKt48-18 – po naprawie głównej od 2006 roku stacjonuje we Wrocławiu i w wybrane dni prowadzi normalne pociągi na trasie Wrocław – Jelcz – Laskowice oraz pociągi turystyczne. Wagony, około 50 egz., w tym pocztowe, bagażowe, osobowe, wagon ogrzewczy z kotłem parowozowym w środku (jedyny w Polsce), węglarki. Inne, dwa żurawie kolejowe z początku XX wieku, pług odśnieżny systemu Klima, makieta kolejowa w skali H0, urządzenia i narzędzia (w tym łączności i sterowania ruchem kolejowym), elementy do budowy torów kolejowych, zbiory ikonograficzne i biblioteczne dotyczące kolei na Śląsku, dokumenty, pamiątki. Warto również obejrzeć znajdujące się na terenie muzeum urządzenia do obsługi parowozów (kanał oczystkowy, zasieki węgla, dźwigi węglowe, obrotnicę). Inną ciekawostką którą możemy zobaczyć są niekolejowe zabytki techniki, kolekcja 25 szt. motocykli Harley-Dawidson i zabytkowy już komputer Odra oraz maszynę parową, warsztat drukarski, dźwig i liczne zbiory biblioteczne.

Muzeum Kolejnictwa na Śląsku
58 - 140 Jaworzyna Śląska
Tel/fax: 074-85-64-330
muzeumkolejnictwa.pl

Skansen Taboru Kolejowego w Chabówce

Parowozownia w Chabówce została wybudowana podczas II wojny światowej, chociaż pierwszy pociąg dotarł tutaj już w roku 1884 wraz z otwarcie linii Żywiec – Chabówka. Po wybudowaniu linii do Zakopanego Chabówka stała się węzłem kolejowym, w związku z czym wybudowano dwustanowiskową parowozownię wachlarzową z obrotnicą, zasiekami, kanałem oczystkowym, stacją wodną i wieżą ciśnień. W czasie II wojny światowej Zakopane było dużym kurortem dla żołnierzy niemieckich i związku z tym utrzymywały się duże przewozy, do obsługi których postanowiono wybudować nową dużą lokomotywownię. Władze okupacyjne w bardzo szybkim tempie zrealizowaly projekt oddając na przełomie lat 1944 - 45 kilkaset metrów za stacją nową, zachowaną do dziś parowozownię. Kompleks ten miał czterostanowiskową prostokątną halę napraw, warsztaty, kanał oczystkowy, windy do węgla systemu Teudtloffa, stację wodną, budynki magazynowe i administracyjne. Niestety z końcem II wojny światowej podczas wycofywania się niemców, kompleks został zniszczony wraz z dworcem i nową parowozownią. W niedługim czasie po zakończeniu działań wojennych, zaczęto odbudowywanie parowozowni zachowując koncepcję z 1944 roku. Początkowo funkcjonowała ona jako parowozownia pomocnicza, a potem III klasy, obsługując jedynie pociągi towarowe oraz wykonując czynności manewrowe. . Kiedy nadszedł moment elektryfikacji linii do Zakopanego, parowozownia w Chabówce zaczęła obslugiwać linie niezelektryfikowane w regionie ( do Żywca, Zwardonia, Bielska-Białej i Wadowic ) przejmując zadania zlikwidowanej parowozowni w Suchej Beskidzkiej. Z końcem lat 80-tych w związku z nieuchronnym schyłkiem epoki pary, zaczęto zabezpieczać i gromadzić eksponaty. Dzięki zaangażowaniu pracowników i członków Krakowskiego Klubu Modelarzy Kolejowych oraz przy wsparciu finansowym PKP udało się w czerwcu 1993 roku otworzyć Skansen Taboru Kolejowego, który miał być czynnym muzeum. Znaczna część eksponatów doczekała się przywrócenia historycznego wyglądu i sprawności technicznej i stanowi skład pociągów retro. W 2003 roku parowozownię przejęło PKP Cargo SA., nadal inwestując w rozwój placówki i wprowadzając w 2005 roku regularny ruch turystyczny na trasach : Chabówka-Dobra koło Limanowej, Chabówka-Zakopane, Chabówka-Mszana Dolna, z Krakowa do Wieliczki i wokół Krakowa. Wiosną 2006 roku zakończono gruntowny remont hali napraw, w ramach którego zrekonstruowano zlikwidowany w latach 70. XX w. świetlik w dachu. Parowozownia w Chabówce ma najlepszą lokalizację spośród wszystkich zachowanych tego typu obiektów w Polsce i stanowi punkt początkowy szlaków turystycznych. Tabor zgromadzony w Chabówce był wykorzystywany w wielu filmach - "Lista Schindlera", "Przedwiośnie", "Skrawki", "Sława i chwała", "Przygody dzielnego wojaka Szwejka", "Złoto dezerterów". W skansenie zgromadzono największą i najbardziej urozmaiconą w Polsce kolekcję zabytkowego taboru, która zajmuje kilka torów wzdłuż linii Kraków-Zakopane.

• Parowozy czynne : Polskie - Ol49 z 1954 r., OKz32 z 1934 r., TKt48 z 1957 r. - ostatni parowóz zbudowany dla PKP w fabryce w Chrzanowie, TKh49 z 1961 r. - najmniejszy i najmłodszy parowóz w skansenie i jedyny czynny z serii trzyosiowych tendrzaków typu Ferrum Austriackie - Ol12 z 1912 r.- jedyny zachowany w Polsce egzemplarz tej serii, Tr12 z 1921 r. - jedyny zachowany egzemplarz tej serii. Niemieckie - Ty2 z 1944 r. - główna seria w Chabówce.

• Parowozy nieczynne : - Produkcji polskiej : Ty37 z 1938r. - jedyny zachowany egzemplarz w Polsce. - Austriackiej : Tw12 z 1920 r. - Angielskiej : Tr202 - jeden z dwóch zachowanych egzemplarzy w Polsce. - Niemieckiej : tendrzak TKb z 1878 r., TKt1 z 1916 r., TKh100 z 1928 r., Tkt3 z 1935 r. W 2000 roku pieć z nich wyeksponowano na specjalnych cokołach pomiędzy linią kolejową Kraków-Zakopane.

• Wagony osobowe : - czteroosiowy Bhxz z 1896 r. (najstarszy czynny wagon w Polsce) - czteroosiowy Bhuxz z 1939 r. - niemiecki dwuosiowy boczniak 122 C z 1924 r. - niemiecki dwuosiowy typ Bi z 1929 r., z zabudowanymi przedsionkami wejściowymi (3 szt.) - niemiecki dwuosiowy BCi z 1928 r. i 1930 r. z otwartymi przedsionkami wejściowymi. - austriacki dwuosiowy BCi z 1905 r. jedyny zachowany i czynny egzemplarz z tej serii w Polsce. - salonka produkcji polskiej Ashx z 1958 r. - pierwotnie radiostacja z pociągu rządowego, ma salon konferencyjny, dodatkowy salon TV, kompleksowo wyposażoną kuchnię, łazienkę, przedziały sypialne, instalację elektryczną 220 V oraz inwidualne ogrzewanie. - czteroosiowy Bhixt z 1960 r. produkcji polskiej.

• Wagony towarowe (sprawne technicznie) : - dwuosiowy kryty z 1893 r. - chłodnia z 1932 r. - do przewozu gęsi z 1934 r. - cysterna z 1938 r. - kryte z okresu II wojny światowej, do przewozu kwasu typu 13S.

• Wagony motorowe : - spalinowy SN61 z 1971 r. produkcji węgierskiej GANZ MAVAG (jeden z dwóch egzemplarzy w Polsce, w latach 70-tych prowadził ekspresy Tatry z Warszawy do Zakopanego.

• Inne : - czteroosiowy Gmhx z 1930 r. do przewozu przesyłek pocztowych, przebudowany na wagon barowy i do prezentacji, pługi odśnieżne ( w tym najciekawszy wirnikowy z napędem parowym z 1945 r., żurawie..